Corona* : Wanneer pessimisme rendeert
Soms heeft pessimisme zin. Teveel optimisme maakt sommige mensen namelijk lui. Ze denken dan dat alles sowieso altijd goed komt en dat ze daar zelf niet te veel voor moeten doen. In tijden van grote uitdagingen, zoals bij het Coronavirus, blijkt dat pessimisten soms wél in actie komen. Als er tenminste één factor aan hun pessimisme wordt toegevoegd. Zo ontdekte Prof. Miguel Pereira Lopes in zijn onderzoek naar menselijk gedrag in moeilijke omstandigheden.
Mensen worden in het algemeen actiever als ze zich optimistisch en hoopvol voelen. Dat is een voorspelbaar resultaat van het onderzoek. Er blijkt echter ook één component te zijn die net pessimisten tot toekomstgerichte acties aanzet: hoop. Het goede nieuws is dat we dat kunnen leren. Pessimisten vertonen meestal passief gedrag. Ze willen de problemen niet aanpakken want het heeft toch geen zin. Als je hen echter de mechanismen van hoop aanleert worden ze actiever in hun werk en in hun leven. Het blijkt dat hoop het beste in optimistische mensen naar boven haalt en dat het pessimistische mensen actiever maakt. Daarom besluiten de onderzoekers ‘dat we anderen en onszelf moeten helpen om hoopvoller te worden als tegengif tegen pessimistische gedachten die tot passief gedrag leiden’. Maar hoe doen we dat?
Hoop bestaat uit twee grote componenten: willpower (ik wil een doel bereiken) en waypower (ik vind wegen om mijn doel te bereiken). De onderzoekers hebben die twee componenten uit elkaar gehaald en stelden vast dat vooral de waypower doorslaggevend is om de positieve effecten van pessimisme te bereiken. Praktisch gezegd kan hoop bij pessimisten tot actief herstel en gedrag leiden door hen mee te nemen naar mogelijke alternatieve manieren om hun doelen en dromen te verwezenlijken. Niet alleen meer winst of een dure auto kan zin geven aan hun leven. Samen nadenken over nieuwe wegen kan vooral helpen als je pessimistisch begint te worden over de mogelijkheid dat dingen goed zullen verlopen. Door de Coronacrisis bijvoorbeeld.
Uit het onderzoek blijkt ook dat wij het liefst contact hebben met mensen die ons een optimistisch gevoel geven. Zeurpieten vindt niemand leuk. Het blijkt daarbij niet zo belangrijk hoe optimistisch je zelf bent maar in hoeverre je de mensen om je heen een optimistisch gevoel geeft. Dat doe je vooral door in je contacten positieve trillingen uit te sturen (good vibrations). Dergelijke mensen zien we graag komen en ze geven ons hoop. Zij tonen ons kansen en mogelijkheden in plaats van problemen en moeilijkheden.
Prof. Pereira Lopes heeft ook onderzocht wat de impact van een dergelijke houding is op de sociaaleconomische ontwikkeling. En ook hier blijkt realistisch, hoopvol pessimisme de krachtigste herstelmotor. ‘Hoopvol gedrag heeft een grote maatschappelijke impact’, zegt hij. ‘We hebben de morele plicht en de maatschappelijke verantwoordelijkheid om in al onze sociale contacten hoop te verspreiden. Collectieve hoop stuurt ons sociaaleconomisch leven de goede richting uit. En dat begint allemaal met een eenvoudige, kleine daad van iemand die dergelijke hoop wil realiseren.’
Miguel Pereira Lopes is Professor Sociale en Politieke Wetenschappen aan de Universiteit van Lissabon in Portugal. Zijn onderzoek is opgenomen in The World Book of Hope van Leo Bormans www.theworldbookofhope.com
De sleutels:
– Zowel optimisten (‘Het komt toch altijd goed’) als pessimisten (‘Het komt toch nooit goed’) kunnen lui worden. Bij grote uitdagingen kunnen we beide groepen in beweging krijgen door ‘activerende hoop’ te bieden.
– Bij pessimisten gebeurt dat vooral door hen vele uiteenlopende wegen te tonen waarmee mensen met het probleem omgaan (pathwaythinking).
– Zowel op individueel als op sociaaleconomisch vlak zijn positieve signalen en collectief hoopvol gedrag de krachtigste motor voor herstel.